Đỗ Phấn – người nặng tình với Hà Nội

Nhà xuất bản (NXB) trẻ mới đây đã thành lập tủ sách “Hà Nội trong mắt một người”. Tác giả đầu tiên được chọn giới thiệu cho tủ sách này chính là nhà văn, họa sĩ Đỗ Phấn - nghệ sĩ luôn chọn hình ảnh đất và người Hà Nội từ quá khức đến hiện tại để đưa vào các tác phẩm hội họa cũng như những trang văn của mình.

Nhà văn – họa sĩ Đỗ Phấn (thứ 2 từ trái qua) trong buổi ra mắt tủ sách Hà Nội trong mắt một người

Đỗ Phấn là nghệ sĩ đã không còn xa lạ với những người yêu nghệ thuật hội họa và văn học ở nước ta. Ông sinh năm 1956 tại Hà Nội, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội 1980, sau đó làm công tác giảng dạy mỹ thuật tại khoa kiến trúc Đại học Xây dựng Hà Nội từ 1980 - 1989. Trong các tác phẩm của họa sĩ Đỗ Phấn luôn đề cập đến hình ảnh, nét sống của người dân Thủ đô với những bút pháp nghệ thuật tài hoa, mang nhiều sắc màu và vì thế chạm đến cảm xúc của người xem. Ở lĩnh vực sáng tác văn học, Đỗ Phấn cũng rất nổi tiếng với các tác phẩm đã giới thiệu đến công chúng.

Họa sĩ, nhà văn Đỗ Phấn từng tâm sự, việc lấn sân sang địa hạt của văn chương với ông không phải là điều quá bất ngờ. Từ chàng sinh viên trường Mỹ thuật, Đỗ Phấn đã có sự chuẩn bị trong vài chục năm để “dạo chơi” trong mảnh đất văn chương như ngày hôm nay. Sống trong thời bao cấp khốn khó, ông buộc phải  sống bằng chính nghề được đào tạo bài bản. Sau hơn 30 năm cầm bút vẽ, cuộc sống của Đỗ Phấn ổn định hơn và từ đây ông nghĩ đến văn chương. Bằng tất cả những ghi nhớ, những trải nghiệm trong quá trình trưởng thành ở Hà Nội, người nghệ sĩ họ Đỗ góp chúng vào những cuốn sách qua các cuộc dạo chơi đầy màu sắc, thâm thúy mà cũng rất đỗi xót xa.

Ngoài 3 tiểu thuyết Vắng mặt, Chảy qua bóng tối, Rừng người thì từ năm 2005 đến nay, Đỗ Phấn đã in các tập như Chuyện vãn trước gương, Ông ngoại hay cười (tản văn), Đêm tiền sử, Kiến đi đằng kiến, Thác hoa (truyện ngắn)... Đặc biệt, ông cũng có nhiều trang viết về Hà Nội được đánh giá cao. Đỗ Phấn chính vì thế là người được NXB Trẻ chọn mở màn cho tủ sách Hà Nội trong mắt một người mới đây. Ở tủ sách này, Đỗ Phấn giới thiệu 4 cuốn tản văn, trong đó có 2 cuốn tái bản là Ngồi lê đôi mách với Hà Nội và Ngẫm ngợi phố phường. Hai cuốn in lần đầu tiên gồm Đi chơi bờ Hồ và Bâng quơ một thời Hà Nội. 4 tản văn về Hà Nội của Đỗ Phấn  là một bức tranh Hà Nội thu nhỏ qua ngòi bút của tác giả, nhưng đậm nét văn học và cảm xúc.

Những mẩu chuyện về con người, cảnh vật, văn hóa Hà Nội mà Đỗ Phấn thủ thỉ qua mỗi trang viết, ban đầu tưởng như vụn vặt và cũ kỹ nhưng thực tế từ cái vòi nước công cộng, cửa hiệu giặt là, chuyện phơi quần áo, nước giải khát, bún đậu mắm tôm, đèn đường, hay cái nồi đất… đều có thể trở thành chủ đề để Đỗ Phấn thư thả tâm tình với bạn đọc chuyện xưa chuyện nay, từ xa tới gần, từ hiện đại tới quá khứ, với đủ hỉ, nộ, ái, ố. Nhưng khi nhìn rộng ra, những “lát cắt ký ức” ấy lại cho độc giả một cái nhìn thật đủ đầy, chi tiết và gần gũi về Hà Nội thời chưa xa, với vẻ đẹp điềm đạm và kín đáo.

Trên thực tế, trong những tác phẩm văn học viết về Hà Nội của Đỗ Phấn trước đây cũng từng nhận được sự yêu mến, trân trọng của độc giả bởi giá trị của tác phẩm đó mang lại. Cuốn tiểu thuyết Chảy qua bóng tối là tác phẩm gây được ấn tượng đậm nét nhất của Đỗ Phấn, dường như nó được viết ra cho những ai từng sống và yêu Hà Nội. Cuốn tiểu thuyết không viết về thế hệ trẻ với những tình cảm nồng nàn, lãng mạn mà nhân vật chính là một lão già mù mang những nét đặc trưng của một người gắn bó, hiểu và yêu Hà Nội… Đối với tiểu thuyết Rụng xuống ngày hư ảo, Đỗ Phấn đã giới thiệu đến bạn đọc câu chuyện về Hà Nội trong những năm tháng chuyển mình dữ dội. Cảnh vật, con người và nhất là quá trình tha hóa của những thị dân cả mới và cũ làm nên một bức tranh châm biếm về hiện thực của thủ đô nghìn năm tuổi.

Cũng cần phải nhắc đến cuốn Rong chơi miền ký ức của Đỗ Phấn đã khắc họa lại một Hà Nội nguyên sơ với những khu phố cũ, những ngôi nhà cổ nằm khuất giữa những hàng cây cao vút thông qua ngòi bút tinh tế, nhạy bén. Rong chơi miền ký ức đem đến cho người đọc rất nhiều suy tư về quá khứ, hiện tại, cũng khơi gợi chút nuối tiếc về một Hà Nội thời quá vãng với hàng cây và những con đường cổ. Hoặc tản văn mới ra mắt Đi chơi bờ hồ, qua 60 bài viết, Đỗ Phấn dẫn người đọc đi vào những “nếp cũ nhà xưa” của người Hà Nội như: Ăn hỏi, Cỗ bàn tết nhất, Phố chuyển nghề hay ẩm thực với bún bung, bún đậu mắm tôm... Những tản văn của Đỗ Phấn vì thế đã phác vẽ lại được không gian, không khí của Hà Nội những năm 50 - 60 của thế kỷ trước và nhiều câu chuyện của thời hiện tại.

Nhà văn Lê Minh Khuê cho rằng, tha thiết yêu Hà Nội, Đỗ Phấn chỉ viết về cái đẹp Hà Nội xưa, ông vẽ ra những cái đẹp để chúng ta thêm yêu mà giữ lại những nét đẹp ấy. Trong khi đó, bạn đọc đánh giá hầu hết tác phẩm của Đỗ Phấn, từ tản văn, truyện ngắn, tiểu thuyết đều hiển hiện một Hà Nội đăm đắm tình yêu xưa, đều như tiếng thở dài chua xót của một người bất đắc dĩ phải làm nhân chứng cho sự đổi thay xấu xí của sự vật, con người Hà Nội nay, mà chẳng thể ngăn chặn, chẳng thể can thiệp và đau đớn nhất là chẳng thể bỏ đi, rời xa nơi chốn chôn nhau cắt rốn của mình.

Theo Thời báo Ngân hàng